Ekonomide enflasyonun sebepleri sıkça tartışılır: Döviz kuru, maliyet artışları, arz-talep dengesi, küresel krizler… Ama Türkiye’nin içinde bulunduğu durumu anlamak için sadece klasik nedenlerle yetinmek mümkün değil. TESK Genel Başkanı Bendevi Palandöken’in de altını çizdiği gibi, kuralsızlıktan doğan haksız rekabet, enflasyonu körükleyen en tehlikeli unsurlardan biri.
Piyasada rekabetin adil şartlarda yürümemesi, fiyatların doğal seyrini bozar. Büyük zincirler, avantajlı konumlarıyla küçük esnafın rekabet etmesini zorlaştırırken, denetimlerin yetersizliği ve yasal boşluklar bu eşitsizliği büyütüyor.
Yıllardır gündemde olmasına rağmen bir türlü hayata geçirilemeyen Perakende Yasası, enflasyonla mücadelede etkili bir araç olabilir. Ancak her yıl konuşulmasına rağmen somut bir ilerleme sağlanamıyor. Oysa Avrupa’nın birçok ülkesinde perakende sektörü haftanın belirli günlerinde kapalı, açılış-kapanış saatleri düzenlenmiş durumda.
Bu kuralsızlık, sadece büyük-küçük işletme dengesini değil, aynı zamanda ürünlerin fiyatlandırmasını da etkiliyor. Malın raf ömrü, depolanma süresi, dağıtım maliyetleri gibi unsurların hesaba katılması gerekirken, bunların hepsi bir sis perdesi arkasında gizleniyor.
Türkiye’de yaklaşık 3 milyon esnaf ve sanatkâr var. Onların geçim kaynağı, adil rekabet koşulları altında mal ve hizmet sunabilmek. Ancak farklı sermaye yapılarıyla aynı kulvarda yarışmaları bekleniyor. Bu eşitsizlik, esnafı ayakta tutmak bir yana, yavaş yavaş yok oluşa sürüklüyor.
Yapılan denetimlerin sadece “göze çarpan” birkaç firmayla sınırlı kalması, sorunun kaynağını görmezden gelmek anlamına geliyor. Fiyat artışlarını analiz etmek için raftaki süreden tutun da ürünün üretim ve tedarik zincirine kadar her aşamayı denetlemek şart.
Cezaların ne kadar etkili olduğu da ayrıca tartışmalı. Çünkü bu cezaların nihayetinde yine vatandaşa yansıyacağı endişesi var. Gerçek çözüm, sistemin temeline inmekten geçiyor. Palandöken’in de belirttiği gibi, tedbiri yola çıkmadan almak gerekiyor. Yani denetim sonrası değil, düzenleme öncesi aksiyon şart.
Enflasyonla mücadelede sadece rakamsal hedefler değil, yapısal reformlar da gerekiyor. Perakende Yasası’nın güncellenmesi, adil rekabetin tesis edilmesi, küçük esnafın korunması artık bir tercih değil, zorunluluk.
