Remzi Oğuz Arık ve Türkiye Köylü Partisi/3
Türkiye Köylü Partisi’nin önerileri siyasete yön Verdi
Türk siyasetinin ilk yıllarında hassasiyetle ele alınan köycülük hususu 1950’li yıllarda Türk siyasetinin önemli bir sorunu olmaya devam etti.Türkiye Köylü Partisi’nin köycülük politikası partinin ilkesel tavırlarından ziyade Cumhuriyet’in ilk dönemlerinden beri Anadoluculuk ekseninde Türkçü bir tavır sergileyen Remzi Oğuz Arık’ın politik duruşunun yansımasıydı.Türk Ocağı’nın fikir cephesinde yetişmesi bu eğilimlerini beslemişti.Arık’ın düşünce dünyasında Türkçülük ve köycülük bir bütündü.Köy eksenli bir siyaset anlayışı ile Anadoluculuğun ivme kazanacağını düşünmekteydi.Türkiye Köylü Partisi özellikle köy ve köylü̈lerin sorununu çözmek, siyasette bu alanın boşluğunu doldurmak için Anadoluculuk ekseninde bir politika takip etti.Partinin ortaya koyduğu düşünce örüntüsü Marksist ve sınıf esasından ziyade Türk Ocakları misyonunu devam ettiren geleneksel ve muhafazakâr bir çizginin devamı niteliğindeydi.Arık’ın Anadoluculuk akımında geliştirdiği bu düşüncesinin iktidar olma veya muhalefette kalma durumunda eyleme nasıl dönüşeceği noktasında belirsizlikler mevcuttu.
TÜRKİYE KÖYLÜ PARTİSİ’NİN
ÖNERİLERİ
Türkiye Köylü Partisi’nin programında önemli öneriler bulunmaktaydı.Parti, özgün önerilerle Türkiye’nin sorunlarına yönelik yapısal ve kurumsal çözümler üretme arayışındadır.
Parti programının toplam 26 maddesinde, Türkiye’nin sosyal ve ekonomik alanda gelişmesi için çalışmak, demokratik parlamenter rejimi yeni bir anayasa ve kuvvetler ayrılığı çerçevesinde öne çıkaran yönetim anlayışı, Anayasa Mahkemesi’ne duyulan ihtiyaç, laikliği dini vicdan meselesi olarak ele alıp siyasetten ayrı tutan bir yaklaşım, köy, bucak, belediye ve illeri idarede merkezin etkisini azaltan idari muhtariyeti önceleyen bir yönetim anlayışı, köy ve şehir düşmanlığı yaratmadan köyün bünyesini göz önünde bulunduran bir eğitim anlayışı, basın ve yayın hürriyeti, ziraat reform öne çıkan başlıklardır.
Parti prensiplerine baktığımızda, Madde 23’de, “İçtimaî bünyemizi kuvvetlendirmek, gittikçe artan işsizliği önlemek için yapılacak ziraat reformuyla birlikte ve bunlara muvazi olarak sanayileşmeği plânlamak, hızlandırmak istiyoruz. Devletin yalnız ağır sanayi kurmasını, bu sanayii devam ettirmesini, diğer sanayi kollarını da serbest teşebbüse, (çalışanların da ortak olabileceği) şirketlere bırakmasını lüzumlu bulmaktayız.” denilmektedir.
Parti Programında şu iki madde de önemlidi:
“MADDE 75: Türkiyede merkeziyetçi rejime fiilen nihayet verilmesinin, milletçe kalkınmamız bakımından zarurî olduğuna inanıyoruz. Belediye, Bucak, İl, Köy Meclislerinin idarî salâhiyetleri ve malî imkânlarını arttıracağız. “İller İdaresi Kanunu ile Köy Kanununun yeniden, demokratik esaslara uygun olarak çıkarılmasını, Belediye Kanunlarının ıslahını, birleştirilmesini lüzumlu bulmaktayız.”
“MADDE 80: Dış politikamızda sadece bu günün siyaseti ile kapalı kalmayıp devletimizin ve Türk milletinin uzak istikbaline ait büyük meseleleri de dinamik ve devamlı olarak takip edeceğiz.”
Mü̈lk, iskân ve imar konusunda dikkat çeken nokta ise köylerden başlayarak kasaba ve şehirlerin özellikleri göz önünde tutularak yapılan planlamalara riayet edileceği, planlar üzerinde şahsi veya siyasi sebeplerle değişiklik yapılmayacağı, her ailenin bir konuta sahip olması için dar gelirli aileler başta olmak üzere inşaat alanında yapılacak yatırımlardır.
Milli eğitim konusu hukuk ve adalet işleri gibi üzerinde en fazla durulan konulardan birisidir.Memleketin ihtiyaçlarına göre maarif sisteminin, milletin tarihi ve ahlaki karakterini devam ettirip güçlendirecek yeni bir sisteme geçileceği ifade edilmektedir.Burada teknik eğitime yönelik vurgu öne çıkmaktadır.Köy Enstitüleri yerine Bölge Teknik Mektepleri önerilmektedir. Her il merkezinde liselerin açılacağı, bu kurumlarda yabancı dil öğretimine önem verileceği, üniversitelerin özerkliğinin destekleneceği, yurt genelinde şehir ve kasabalara kadar kütüphanelerin açılacağı vurgulanmaktadır.
Yayın, tiyatro ve müzelerin destekleneceği, anaokullarının teşviki gibi konular detaylı olarak ele alınmaktadır.
Siyasal anlamda merkezi yönetim anlayışı yerine belediyelerin olanaklarının arttırılarak demokratik bir yapıda yerinden yönetim ilkesi önerilmiştir.
80. madde ise Ziya Gökalp’in Türkçülüğün uzak hedeflerinin dile getrilmesidir. Yani Turancılıktır.
Vakıf ve hayır işlerinde vakıf kültürünün yeni nesillere de aktarılması ve vakıfların diğer bileşenlerin yetersiz kaldığı durumda devlet eliyle desteklenmesine yer verilmektedir.Vakıf para ve akarlarının idaresi için Vakıflar Bankasının kurulacağı dile getirilmektedir.
Parti programı ilk olarak hukuk alanı ile ilgili önemli öneriler göze çarpmaktadır.Yeni bir anayasa yapılmasının gerekliliği, Anayasa Mahkemesi’nin kurulması, çift meclisli yapıya dönüş önerilmektedir.
Remzi Oğuz Arık, parti programının dışında gerek TBMM’de, gerek başka yerlerde yaptığı konuşmalarda ve çeşitli yazılarında kimsesiz, suçlu ve/veya çalışan çocuklar sorununa yer vermiştir.
TKP ÖNERDİ, BAŞKALARI YAPTI
Türkiye Köylü Partisi’nin 1952 yılında yaptığı Vakıflar Bankası kurulması önerisi, iki yıl sonra 1954 yılında iktidar tarafından hayata geçirilmiştr.
Parti programında yer verilen yeni bir anayasa yapılması gerekliliği ve iki meclisli yasama sistemi, partinin varlığının sona ermesinden yıllar sonra 1960-1961 döneminde hayata geçirilmiştir.
Devletin ağır sanayi hariç diğer alanları serbest teşebbüslere bırakması önerilmiş, bu yönüyle de liberal bir ekonomik sanayi modeli izlenmesi gerekliliği savunulmuştu. Türkiye Köylü Partisi’nin bu önerisi de 1983 sonrasına ANAP ve Turgut Özal iktidarıyla uygulama geçirilmiş, devlet süratle sanayiden çekilmiştir.
Türk siyasete yeni bir soluk kazandırmak için muhalefet partileri aradında yuvarlak masa toplantılarının başlatılması ve geleneksel hale getirilmesi önerisi ise günümüzde CHP’nin başını çektiği “Altılı masa” toplantılarıyla hayata geçirilmiş ancak, önerinin gelenekselleşme ile ilgili kısmının ise gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine önümüzdeki süreçte tanık olacağız.
REMZİ OĞUZ ARIK’IN
İLKLERİ
Adana ticari yaşamını ilk kez Remzi Oğuz Arık düzenli bir kitap haline getirmişti.1924’te, “Adana Ticaret Rehberi” adlı bir rehber düzenlemişti. Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınan rehberde, öncelikle Çukurova Bölgesi, Adana, Tarsus, Dörtyol, Kozan, Silifke ve Mersin’e dair tarihi ve coğrafi bilgilere, ticari faaliyetlere ilişkin çeşitli verilere yer verilmiştir. Sonrasında ise bölgede faaliyet gösteren işletmelerin ilanları bulunmaktadır.Rehbere, Adana’yı ve ülkeyi tanıtmak amacıyla Fransızca bölümler de eklenmiş ve dünya ticaret odalarına ücretsiz dağıtılacağı ifade edilmiştir.Rehberin önemli bir bölümü Adana Ticaret Odası’nın desteğiyle 2014 yılında Halil Altıparmak tarafından Latin harflerine çevrilerek yayımlanmıştır.Çeviride yazar sadeleş tirmeye gitmiştir.Ayrıca, Fransızca kısımlar ve ilan bölömü bu çeviride yer almamıştır. İlan bölümü de 2016 yılında bir makale konusu olmuştur.
TBMM’de yaptığı konuşmada, “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinin İslâm Sanatları tarihi kürsüsüne alınacak asistan için 1950 ve 1951 yıllarında açılan imtihanda iki defa başarı gösteren namzedin tâyin edilmemesi sebebine ve adı geçen Fakültede batı dillerine vâkıf olmıyan profesörlere” dair sorusu sonraki yıllarda daha da ayyuka çıkan ve yükseköğretim de kaliteyi düşüren siyasallaşma ve kadrolaşmaya ilk eleştiri özelliği taşımaktadır.
Yaşamını yitirdiği uçak kazası Türkiye sivil havacılık tarihinin ilk uçak kazasıdır. Kazada uçakta bulunan yirmi yolcu ve beş mürettebat hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybedenler arasında Remzi Oğuz Arık’ın yanı sıra, Arık’ın yeğeni Orhan Arık ve Adana’da bir duruşmadan dönen Demokrat Parti milletvekili Av. Salaman Adato da bulunmaktadır. Uçağın infilak sebebi kaza olarak resmi kayıtlarda yer alsa da, basın uzun zaman sabotaj ihtimali üzerinde durmuştur.
SONUÇ
Adanalı Remzi Oğuz Arık’ın üç Adana milletvekili ve Adanalı insanlarla birlikte kurduğu Türkiye Köylü Partisi, kısa ömrüne karşın, Türk siyasetinde iz bırakan bir parti olmuştur.
Siyasette, Marksist sınıf kavramından uzak, sınıf tabanına dayanmayan köycülük anlayışını hayata geçiren ilk parti olmuş; Türkiye Köylü Partis’nden sonra özellikle “sağ” anlayıştaki bir çok partinin köycülük politikalarına yön vermiştir.
Yeni anayasa gerekliliği, anayasa mahkemesinin kurulması, iki meclisli yasama modeli, Vakıflar Bankası kurulması, devletin ağır sanayi dışındaki sanayi dallarından çekilmesi gibi önerileri sonraki yıllarda başka iktidarlar tarafından hayata geçirilmiştir.
1952’de yaptıkları muhalefenin yuvarlak masa toplantılarında bir araya gelme önerisi günümüzde “Altılı masa” olarak altı muhalefet partisi tarafından uygulanmaktadır.
Dar gelirli ailelere konut yapımı önerisi günümüzde siyasal iktidar tarafından TOKİ eliyle yürütülmektedir.
Kuruluşundan kapanışına kadar fikir partisi olmanın önemini savunan Türkiye Köylü Partisi, ilerleyen yıllarda Cumhuriyetçi Millet Partisi (CMP) ile birleşerek günümüzde de Türk siyasetinin aktif aktörlerinden olan Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) – Milliyetçi Hareket Partisi (MHP)’nin öncülü olmuştur.
KAYNAKÇA
A. ARŞİVLER
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
Cumhurbaşkanlığı Arşivi
TBMM Arşivi, Remzi Oğuz Arık Tercüme-i Hal Dosyası
B. RESMİ YAYIN VE TUTANAKLAR
Buğday ve Diğer Toprak Mahsullerimizin İstihsal ve Fiat Politikası Ne İdi, Nedir, Ne Olmalıdır, (1957). İstanbul: Türkiye Basımevi
Türkiye Köylü Partililere Tamim, (1956), İstanbul
Türkiye Köylü Partisi Gaye-Prensipler Tüzü k Program Beyanname, (1952). İstanbul, Türkiye Basımevi
3. Büyük Kongrede Genel Başkan Tahsin Demiray’ın Konuşması, (1954). İstanbul, Türkiye Basımevi
4. Büyü̈k Kongrede Genel Başkan Tahsin Demiray’ın Konuşması, (1956). İstanbul, Türkiye Basımevi
5. Büyük Kongrede Genel Başkan Tahsin Demiray’ın Konuşması, (1957). İstanbul, Türkiye Basımevi
C. SÜRELİ YAYINLAR
Akşam
Cumhuriyet
Dünya
Milliyet
Son Telgraf
Son Posta
Teşkilat Gazetesi
Ulus
Vatan
Yeni Sabah
D. ARAŞTIRMA ESERLER
Arık, Remzi Oğuz, Coğrafyadan Vatana, Ankara: Yeni Matbaa, 1956
Arık, Remzi Oğuz: Türk İnkılabı ve Milliyetçiliğimiz, Ankara, Remzi Oğuz
Arık'ın Eserlerini Yayma ve Anıtını Yaptırma Derneği Yayımları, 1958.
Arık, Remzi Oğuz , İdeal ve İdeoloji, İstanbul, 1967
Arık, Remzi Oğuz , Meseleler, İstanbul: Hareket Yayınları, 1975
Arık, Remzi Oğuz: Siyasi Yazılar, Konuşmalar ve Türkiye Köylü Partisi,
İstanbul, Dergah Yayınları, 2017.
Atabay, Mithat: II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye'de Milliyetçilik Akımları, İstanbul, Kaynak Yayınları, 2005.
Bakırcıoğlu, Ziya: Remzi Oğuz Arık'ın Fikir Dünyası, İstanbul, Dergah Yayınları, 2000.
Berkes, Niyazi: Türkiye'de Çağdaşlaşma, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2017.
Burçak, R.S., On Yılın Anıları (1950-1960), Ankara, 1998
Çamurdan, Ahmet Cevdet: Kozan’ı Tanıyalım, Ankara, Önder Matbaa, 1973.
Bü̈lbül, Özlem: “Remzi Oğuz Arık and Cultural Nationalism in Turkey”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi, 2006.
Çınar, M., Anadoluculuk ve Tek Parti CHP’de Sağ Kanat, İstanbul: İletişim Yayınları, 2013
Çınar, Metin, Anadoluculuk ve Tek Parti CHP'de Sağ Kanat, İstanbul, İletişim, 2013.
Çongur, H. Rıdvan, Profesör Remzi Oğuz Arık, Ankara, Kültür Bakanlığı, 2001.
Demiray, T., Partiler Kurulur Mu? Doğar Mı?,İstanbul, Türkiye Basımevi, 1957
Ertürk R., Cumhuriyet Döneminde Le Playci Tahsin Demiray, İstanbul, 1989
Karaömerlioğlu, A., Orada Bir Köy Var Uzakta Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014
İnönü, İ., Defterler I, Haz: Ahmet Demirel, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2001
Özkırımlı, Umut: Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, 6. Baskı, Ankara, Doğu Batı Yayınları, 2016.
Parla, Taha: Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İstanbul, İletişim Yayınları, 1993
Pınar, Mehmet: “Anadoluculuk Ekseninde Türkiye Köylü Partisi (1952- 1958)” Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı 37, s. 317-340.
Sezer, H. Emin: Remzi Oğuz Arık, İstanbul, Toker Yayınları, 1976.
Ülken, Hilmi Ziya, Z Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi,
İstanbul: Ülken Yayınları, 2001
E. MAKALELER
Aydoğan, Bedri, “Adana Ticaret Rehberi Adlı Kitabın Reklam Ya Da İlan Kısmı”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2016, s.98-172.
Bingöl, Yılmaz ve Pakiş, Ahmet, “Milliyetçiliğin Anadolucu Söylemde Yeniden Üretimi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 49, Sayı 1, Mart 2016, s.1-27.
Bü̈lbül, Özlem: “Remzi Oğuz Arık ve Anadolucu Milliyetçilik”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, 2016, s.73-94.
Karaömerlioğlu, Asım: “Türkiye’de Çok-Partili Hayata Dönüşün Toplumsal Dinamikleri”, Toplum ve Bilim, Sayı 106, 2006, s. 174-191.
Karamağaralı, Haluk: ‘‘Remzi Oğuz Arık Çalışma ve Mücadele ile Dolu Bir Ömür’
(Remzi Oğuz Arık)”, Gurbet Dergisi, Sayı 1, 1954, s.31-34.
Obuz, Ömer“Anadoluculuk Akımının Doğuşu,”Türk Yurdu, Eylü̈l 2011, Sayı:289, s.316-322.
Okurer, C. “ İdeal ve ideoloji”, Hareket, Eylül 1947, Sayı:7
Polat, N.H., “Milli Muzdarip Remzi Oğuz Arık”, Türk Yurdu, Ağustos 2012, Sayı:300
Tanyol, C., “Siyasi Partilerin Tahlil ve Tenkidi”, Yeni Sabah, 07.05.1954
REMZİ OĞUZ ARIK’A AĞIT
Remzi Oğuz Arık bindi uçağa
Yirmibeş vatandaş kucak kucağa
Mukaddes kanları düştüğü toprağa
Kaza kurbanına Kozan ağlıyor
Oğuzlar ağlıyor ozan ağlıyor
Türk köylüsü için ağlar koşardı,
Yareli kalpleri bağlar, okşardı
Türk millet için çağlar coşardı.
Adana ağlıyor, Kozan ağlıyor
Kalemler ağlıyor, yazan ağlıyor.
Yeğeni Orhan’la göklere çıktı
Köylü davasına meş’ale yaktı
Bizleri mwvsimsiz öksüz bıraktı
İstanbul ağlıyor, Kozan ağlıyor
Gözyaşları döküp sızan ağlıyor
Köy, kaza, vilayet döktü gözyaşı,
Ahımız inletti dağ ile taşı,
Büyük milletimin sağ olsun başı.
Altmış dört vilayet, Kozan ağlıyor.
Kalplere mexzarı kazan ağlıyor.
Sadık Çavuş der ki gülmüyor yüzüm,
Mateme büründü baharım yazım,
Kurduğu esere bağlıdır özüm.
Kırk bin Türk köylüyle Kozan ağlıyor,
Bülbüller ağlıyor, hazan ağlıyor.
Halk Şairi Sadık Çavuş