6 Şubat tarihli K. Maraş merkezli yaşanan deprem sonrasında Adana ikinci kez sallandı. Tarihler bu kez 20 Şubat’ı gösteriyordu. Merkezi bu kez Hatay olan depremde Adana büyük bir panik yaşadı.
Şükür olsun ölen olmadı…
Yaşanan bu depremden sonra tarihin sayfalarını karıştırırken ‘Tarihte geçen bir deprem ve kurtarma hikâyesine’ rastladım. Bu hikâyeyi sizlerle paylaşmak istedim.
27 Aralık 1939'da Erzincan'da 7,9 büyüklüğünde bir deprem olur.
Cumhuriyet tarihinin en acı doğal afetlerinden biri de bu ‘Erzincan’ depremidir.
Depremde ‘40 bin'e yakın insan hayatını kaybetmiş, şehir tamamen yıkılmıştır.
Bir tek Almanların yaptığı istasyon binası ile tek katlı olarak yaptırılan hapishane binası sağlam kalmıştır.
Bu sağlam kalan hapishanedeki mahkûmlar;
Adam öldürme, adam yaralama, gasp, eşkıyalık, hırsızlık, kaçakçılık gibi suçları olan mahkûmlardı.
Bu Depremde yaşanan bir olay; ‘Türk sosyoloji’ tarihine geçmiştir.
Depremde, Doğu Anadolu'nun kış şartlarında halk yaralı veya ölü olarak toprak altında kalmıştır. Şehrin çevre illerle irtibatı kesilmişti, şehir halkı nerede ise topyekûn ölüme mahkûm olmuştur.
Dönemin ‘Erzincan’ Cumhuriyet Savcısı ‘İzzet Akçal’ Bey, (Eski Başbakanlarımızdan Mesut Yılmaz'ın öz amcasıdır) mahkûmları toplar ve onlara şöyle seslenir:
“Sizi şimdi kurtarma çalışmalarında görev almak üzere serbest bırakacağım. Aranızda civar köylerden olanlar varsa iki günlüğüne köylerine gidip, ailelerini görebilirler. Ancak bir koşulum var; hiçbiriniz kaçmayacaksınız. Canla başla çalışacaksınız. İşiniz bitince cezaevine döneceksiniz”
Mahkûmlar her sabah hapishaneden çıkıp şehre dağılırlar. Akşama kadar, bazen sabahlara kadar yaralı ve ya ölüleri toprak altından çıkarmak için canhıraş uğraşırlar.
Yorgunluktan yığılıp kalana kadar çalışıp dinlenmek için hapishaneye dönerler.
Deprem bölgesine özel bir trenle hareket eden ‘Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ de bu özverili çalışmaya tanık olmuştur. ‘Erzincan’ yakınlarında tren istasyonu üzerindeki bir köyde bir mahkûm İnönü’yü getiren trene binmek ister.
Muhafızlar ile mahkûm arasında itiş kakış olur. Çıkan kargaşa sebebiyle İnönü olay yerine gelir.
Mahkûm İnönü’ye yaklaşarak:
“Efendim, ben Savcı Bey’e kaçmama sözü verdim. ‘Erzincan’a dönüp, kurtarma çalışmalarına katılmak istiyorum. Beni de trene alın” der.
İnönü olaydan etkilenir ve mahkûmu trene alır. ‘Erzincan’ hapishanesinin mahkûmları bu depremde binlerce insanı kurtarmışlardır. Bu kurtarma faaliyetleri sonunda Savcı hapishanede yaptığı sayımda hiçbir firara rastlamaz.
Bütün mahkûmlar gelip teslim olmuşlardır.
‘Erzincan Cumhuriyet Savcısı İzzet Akçal’ Bey Cumhurbaşkanı İnönü’ye, Meclis başkanına ve devrin Başbakanına durumu bir telgrafla bildirerek bu mahkûmlar için af çıkarılmasını teklif eder.
Gerçekten de 26 Nisan 1940’ta özel af kanunu Resmi Gazete ‘de yayımlanır ve yürürlüğe girer.